در قسمت مغزی جمجمه قرار دارد که از آسیب مکانیکی محافظت می کند. قسمت بیرونی مغز توسط سه مننژ پوشیده شده است. وزن مغز در بزرگسالان معمولاً حدود 1400-1600 گرم است (در نوزادان وزن آن 330-400 گرم است).

بر اساس ساختار و عملکرد، مغز به پنج بخش تقسیم می شود: قدامی، میانی، میانی، مخچه و کشیده(شکل 2). تمام قسمت های مغز، به استثنای مغز جلویی، تشکیل می شوند ساقه مغز،متشکل از ماده سفید که در آن تجمعات ماده خاکستری وجود دارد - هسته ها،مراکز اعمال بازتابی مختلف هستند. متناسب با عملکردهای انجام شده، مراکز حساس مختلف، مراکز عملکرد رویشی، مراکز حرکتی، مراکز عملکرد ذهنی و غیره متمایز می شوند.

شکل 2 . بخش طولی مغز: 1 - بصل النخاع؛ 2 - پونز 3 - مغز میانی؛ 4 - دی انسفالون; 5 - هیپوفیز؛ 6 - چهار قلو; 7 - جسم پینه ای; 8 - نیمکره؛ 9 - مخچه; 10 - کرم

12 جفت از تجمع ماده خاکستری در قسمت های مختلف مغز به وجود می آیند اعصاب جمجمه ای:بویایی، بینایی، صورت، شنوایی و غیره تمام قسمت های مغز از طریق مسیرهایی به یکدیگر و به نخاع متصل هستند که عملکرد سیستم عصبی مرکزی را به طور کلی تضمین می کند. کانال نخاعی به سمت مغز ادامه می‌یابد، جایی که چهار امتداد (بطن) پر از مایع را تشکیل می‌دهد.

بصل النخاع - بخش حیاتی سیستم عصبی مرکزی که ادامه نخاع است. در اینجا مراکز تنظیم تنفس (مراکز دم و بازدم)، فعالیت های قلبی عروقی و همچنین مراکز گوارشی (بزاق، جداسازی شیره معده و لوزالمعده، جویدن، مکیدن، بلع و غیره) و رفلکس های محافظتی قرار دارند. (عطسه، سرفه، استفراغ و ...). آسیب به بصل النخاع منجر به مرگ فوری در نتیجه قطع تنفس و ایست قلبی می شود.

وظیفه رسانای بصل النخاع انتقال تکانه ها از نخاع به مغز و در جهت مخالف است.

مخچه و وارولیفپل مغز عقب را تشکیل می دهد. مسیرهای عصبی که مغز جلو و مغز میانی را با بصل النخاع و نخاع متصل می کند از روی پل عبور می کنند. مخچه از دو تشکیل شده است نیمکره ها،توسط یک سازند کوچک متصل شده است - یک کرمماده خاکستری مغز روی سطح قرار دارد و قشر پیچیده ای را تشکیل می دهد و ماده سفید در داخل مخچه زیر قشر قرار دارد. هسته های مخچه هماهنگی حرکات، حفظ تعادل و وضعیت بدن و تنظیم تون عضلات را فراهم می کنند. آسیب به مخچه با کاهش تون عضلانی، از دست دادن دقت و جهت حرکت همراه است. فعالیت مخچه با اجرای رفلکس های بدون قید و شرط همراه است و توسط قشر مغز کنترل می شود. نیمکره های مغزیمغز

مغز میانی بین حوضچه ها که بصل النخاع از داخل آن عبور می کند و دی انسفالون قرار دارد. در سمت بالایی مغز میانی دو جفت غده قرار دارند چهار قلو،در ضخامت آن ماده خاکستری وجود دارد و روی سطح آن سفید است. در جفت قدامی توبرکل های چهار ژمینال قرار دارند اولیه(زیر قشری) مراکز رفلکس بینایی،و در جفت سل خلفی - مراکز رفلکس اولیه شنواییآنها واکنش های بازتابی به نور و محرک های شنوایی ارائه می دهند که در حرکات مختلف بدن، سر، چشم ها به سمت یک صدای جدید یا محرک شنوایی بیان می شود در مغز میانی نیز خوشه هایی از اجسام سلول های عصبی (هسته قرمز) وجود دارد که در آن شرکت می کنند. تنظیم تون عضلات اسکلتی

دی انسفالون در بالای مغز میانی و زیر نیمکره های مغزی جلوی مغز قرار دارد. دارای دو بخش اصلی است: قشر بینایی (تالاموس)و ناحیه زیر سلی (هیپوتالاموس).تالاموس بینایی حاوی نورون هایی است که فرآیندهای آن به قشر مغز می رود. از سوی دیگر، الیاف مسیرهای رسانا از تمام نورون‌های مرکزگرا به آنها نزدیک می‌شوند. بنابراین، هیچ یک از تکانه های مرکزگرا، مهم نیست که از کجا آمده باشد، نمی تواند به قشر مغز منتقل شود و تپه های بینایی را دور بزند. بنابراین، از طریق این قسمت از ساقه مغز، اتصال تمام گیرنده ها با قشر مغز.وقتی تالاموس از بین می رود، حساسیت کامل از بین می رود.

هیپوتالاموس دارای مراکزی است که همه انواع را تنظیم می کند متابولیسم(پروتئین، چربی، کربوهیدرات، آب نمک)، تولید گرماو انتقال حرارت (مرکز تنظیم حرارت)، فعالیت غدد درون ریز.هیپوتالاموس شامل زیر قشری است مراکز تنظیم کننده عملکردهای خودمختار،نگهداری ثبات پارامترهای محیط داخلی بدن (هموستاز).هیپوتالاموس نیز دارای مراکزی است سیری، گرسنگی، تشنگی، لذت.هسته های هیپوتالاموس در تنظیم نقش دارند تناوب خواب و بیداری

پیش مغز - بزرگترین و توسعه یافته ترین قسمت مغز. ارائه شده است نیمکره های مغزی , آمیگدال، هیپوکامپ، عقده های بازال و سپتوم. خارج از نیمکره پوشیده از پوست- لایه ای از ماده خاکستری مغز که ضخامت آن 1.5-4.5 میلی متر است. حدود 16 میلیارد سلول از قشر مغز در شش لایه قرار دارند. آنها از نظر شکل، اندازه و عملکرد متفاوت هستند.

پیش مغز، پروسنفالون، در ارتباط با گیرنده بویایی رشد می کند و در ابتدا (در جانوران آبزی) یک مغز کاملاً بویایی، راینسفالون است. با انتقال حیوانات از محیط آبی به هوا، نقش گیرنده بویایی افزایش می یابد، زیرا با کمک آن مواد شیمیایی موجود در هوا مشخص می شود و به حیوان در مورد طعمه، خطر و سایر پدیده های طبیعی حیاتی از مدت طولانی سیگنال می دهد. فاصله - گیرنده دور. بنابراین، و همچنین به لطف توسعه و بهبود آنالیزورهای دیگر، پیش مغز در حیوانات خشکی به شدت رشد می کند و از سایر قسمت های مغز مرکزی پیشی می گیرد. سیستم عصبی، تبدیل شدن از مغز بویایی به عضوی که تمام رفتار حیوانات را کنترل می کند.

با توجه به دو شکل اصلی رفتار: 1) غریزی، بر اساس تجربه گونه (بازتاب های غیرشرطی)، و 2) فردی، بر اساس تجربه فرد (رفلکس های شرطی)، دو گروه از مراکز در پیش مغز ایجاد می شوند: 1) هسته های پایه یا زیر قشری نیمکره ها مغز بزرگ; 2) قشر مغز. این دو گروه از مراکز پیش‌مغز، تمام تکانه‌های عصبی را دریافت می‌کنند و همه مسیرهای حسی آوران به آنها امتداد می‌یابند، که (به استثنای چند مورد) ابتدا از یک مرکز مشترک - تالاموس، تالاموس عبور می‌کنند. سازگاری ارگانیسم با محیط از طریق تغییرات متابولیسم منجر به پیدایش پیش مغزمراکز بالاتر مسئول فرآیندهای رویشی (هیپوتالاموس، هیپوتالاموس).

برخی از آنها هستند حساس،درک برانگیختگی که از اطراف از اندام های مختلف می آید. برانگیختگی سلول های موتوریاز طریق نخاع به اندام های مربوطه مانند ماهیچه ها منتقل می شود. سلول های انجمنآنها نواحی مختلف قشر را با فرآیندهای خود متصل می کنند و ارتباط بین مناطق حساس و حرکتی قشر را فراهم می کنند. در نتیجه، شکل مناسبی از پاسخ انسانی شکل می گیرد.

قشر مغز دارد پیچیدگی هاو شیارهایی که سطح آن را به میزان قابل توجهی افزایش می دهند - تا حدود 1700-2500 سانتی متر مربع. سه شیار عمیق هر نیمکره را به چهار قسمت تقسیم می کنند لوب ها: پیشانی، جداری، تمپورالهفتم اکسیپیتالسه سلول قشر انواع مختلفو توابع به صورت ناموزون در قسمت های مختلف آن قرار گرفته اند که به همین دلیل به اصطلاح مناطق (میدان) قشر.

بنابراین، ناحیه شنواییقشر در لوب های تمپورال قرار دارد و تکانه ها را از گیرنده های شنوایی دریافت می کند.

منطقه بصریدر لوب اکسیپیتال قرار دارد. سیگنال های بصری را درک می کند و تصاویر بصری را تشکیل می دهد.

منطقه بویاییدر سطح داخلی لوب های تمپورال قرار دارد.

منطقه حساس(درد، دما، حساسیت لمسی) واقع در لوب های جداری. شکست آن منجر به از دست دادن حساسیت می شود.

مرکز گفتار حرکتیدر لوب فرونتال نیمکره چپ قرار دارد. قسمت قدامی لوب های پیشانی قشر دارای مراکزی است که در شکل گیری ویژگی های شخصیتی، فرآیندهای خلاقانه و انگیزه های انسانی نقش دارند. اتصالات رفلکس شرطی شده در قشر بسته است، بنابراین عضوی برای کسب و جمع آوری تجربه زندگی و سازگاری بدن با شرایط محیطی دائما در حال تغییر است.

بنابراین، قشر مغز جلوی مغز بالاترین بخش سیستم عصبی مرکزی است که کار همه اندام ها را تنظیم و هماهنگ می کند. همچنین پایه مادی فعالیت ذهنی انسان است.

مغز انسان نه تنها بستر زندگی ذهنی است، بلکه تنظیم کننده تمام فرآیندهایی است که در بدن اتفاق می افتد. رشد تدریجی مغز در پستانداران بالاتر، ابتدا به دلیل ابزارها و سپس به دلیل فعالیت های کارگری و گفتار مفصل، به انسان اجازه داد تا از نظر کیفی در دنیای حیوانات برجسته شود و موقعیت غالب در طبیعت را اشغال کند.

مغز در حفره جمجمه قرار دارد. تغییرات فردی در توده مغزی انسان مدرن، صرف نظر از درجه استعداد او، بسیار بزرگ هستند (اغلب 1100-1700 گرم). توده مغزی I. P. Pavlov (1653)، D. I. Mendeleev (1571) و سایر بزرگان در چنین حدودی قرار داشت. در کنار این، توده مغزی I.S. تورگنیف (2012)، بایرون (1807)، آی اف شیلر (1785 گرم) از حداکثر جرم فراتر رفتند و آناتول فرانس (1017 گرم) حداقل جرم شناخته شده برای انسان مدرن را داشتند.

مغز یک نوزاد به طور متوسط ​​330-400 گرم وزن دارد در دوره جنینی و در سال های اول زندگی، مغز به سرعت رشد می کند، اما تنها در سن 20 سالگی به اندازه نهایی خود می رسد. این پنج بخش را متمایز می کند:

1) بصل النخاع؛

2) مغز عقبی، متشکل از پونز و مخچه.

3) مغز میانی، از جمله دمگل های مغزی و ناحیه چهار قلو.

4) دی انسفالون که تشکیلات اصلی آن تالاموس و هیپوتالاموس است.

5) مغز جلویی (انتهای) که توسط دو نیمکره مغزی نمایش داده می شود.

چهار مورد اول ساقه مغز را تشکیل می دهند که از نظر فیلوژنتیکی قدیمی ترین است. نیمکره های مغزی تشکیلات نسبتاً جوانی هستند.

بصل النخاع ادامه مستقیم نخاع به سمت بالا است که نام آن را توضیح می دهد و از جلو به مغز عقب می رود. انتهای عقب آن باریک و انتهای قدامی آن پهن است. در سطوح قدامی و خلفی بصل النخاع یک شیار طولی وجود دارد که ادامه مستقیم همان شیارهای نخاع است. در هر طرف شیار قدامی یک برآمدگی به نام هرم وجود دارد.

اگر بصل النخاع را از عرض تشریح کنید، بر روی سطوح بریده شده، مناطقی از ماده خاکستری (خوشه های سلول های عصبی) را مشاهده خواهید کرد که به آنها زیتون می گویند، تشکیل شبکه ای (انباشته ای از سلول ها از انواع مختلف، که به طور متراکم با بسیاری از آنها در هم تنیده شده اند. الیافی که در جهات مختلف حرکت می کنند تشکیلات شبکه ای در سایر قسمت های مغز نیز وجود دارد و نقش زیادی در تنظیم تحریک پذیری و لحن تمام قسمت های سیستم عصبی مرکزی دارد) و غیره. هماهنگی حرکات بدن، متابولیسم، تنفس و گردش خون. در اینجا مراکز رفلکس مکیدن، بلع، سرفه، عطسه و پلک زدن وجود دارد.

ماده سفید از فیبرهایی تشکیل شده است که از طریق آنها تکانه های عصبی از مغز عقب به نخاع و در جهت مخالف حرکت می کنند.

مغز عقبی شامل پونز و مخچه است. پونز بین مغز میانی و بصل النخاع قرار دارد. به نظر می رسد آنها را به هم متصل می کند، به همین دلیل است که چنین نامی دارد. ساختار داخلیشبیه بصل النخاع است، یعنی دارای مناطقی از ماده خاکستری و سفید است. ماده خاکستری مرکز اعصاب جمجمه ای را تشکیل می دهد. مسیرهای تکانه های عصبی از بخش های زیرین به بخش های بالاتر و در جهت مخالف از روی پل عبور می کنند. مراکز و رشته های عصبی مرتبط با مخچه وجود دارد.

مخچه در زیر لوب های اکسیپیتال نیمکره های مغزی، پشت پونز و بصل النخاع قرار دارد. از دو نیمکره و قسمت کوچکی که بین آنها قرار دارد تشکیل شده است که به آن کرم می گویند. مخچه حاوی لایه ای از ماده خاکستری به نام قشر است. سطح آن از پیچش های باریک تشکیل شده است. در ضخامت مخچه، در میان ماده سفید، هسته هایی از ماده خاکستری وجود دارد. با کمک دمگل ها، مخچه با بصل النخاع و مغز میانی، پونز و از طریق آنها با کل سیستم عصبی متصل می شود.

وظیفه اصلی مخچه هماهنگی حرکات ارادی و غیر ارادی است. با کمک آن، عملکرد تعادل و حرکت عضلات گردن، تنه و اندام انجام می شود و تون عضلانی حفظ می شود. آزمایش ها این را نشان می دهد. تخریب نواحی کوچک قشر مخچه در حیوانات باعث اختلال قابل توجهی در عملکرد آن نمی شود.

اما برداشتن نیمی از مخچه همراه با اختلالات شدید در حرکات طرف بدنی است که عمل روی آن انجام شده است. با گذشت زمان از شدت اختلالات کاسته می شود اما به طور کامل از بین نمی روند.

با ضایعات دردناک مخچه، افراد دچار خستگی سریع، لرزش اندام ها، تون عضلانی، تعادل، ابعاد و نرمی حرکات بدن و گفتار مختل می شوند.

مغز میانی بین مغز عقب و دی انسفالون قرار دارد و بنابراین، ارتباطات مورفولوژیکی و عملکردی این بخش ها را انجام می دهد. مسیرهای عصبی از آن بالا و پایین می گذرد، مراکز زیر قشری بینایی، شنوایی، تون عضلانی و هسته های دو عصب جمجمه ای در آن قرار دارند.

مغز میانی با صفحه چهار ژمینال، دمگل های مغزی و غده صنوبری که به اندام های ترشح داخلی تعلق دارد نشان داده می شود. بیشترین عملکرد مورد مطالعه آن تنظیم تشکیل رنگدانه های پوست است. دمگل های مغزی مغز میانی را به مغز عقبی متصل می کند.

در جلو، مغز میانی به دی انسفالون می رود و به ساقه مغز ختم می شود. دی انسفالون از تالاموس بینایی (تالاموس) و ناحیه ساب تالاموس (هیپوتالاموس) تشکیل شده است. در اینجا مراکز زیر قشری (بر خلاف مراکز قشر مغز) بینایی، متابولیسم، تنظیم گرما و بویایی قرار دارند. بنابراین، توابع دی انسفالونمتنوع تالاموس بینایی جمع کننده اصلی مسیرهای عصبی به و از نیمکره های مغزی است. شامل مناطقی از ماده خاکستری - خوشه هایی از اجسام عصبی است. در اینجا، پردازش سریع، تقسیم و جابجایی اطلاعات دریافتی به نواحی خاصی از نیمکره های مغز از قسمت های مختلف بدن انجام می شود.

ناحیه زیر لوله ای (هیپوتالاموس) مجموعه ای از ساختارها است که در زیر تالاموس قرار دارد و حاوی هسته های زیادی است. به قشر مخ، تالاموس، مخچه متصل می شود و به سمت پایین به غده هیپوفیز (یک غده درون ریز که بعداً مورد بحث قرار خواهد گرفت) می رود. وظایف هیپوتالاموس؛ تنظیم حرارت، تنظیم متابولیسم، فعالیت سیستم قلبی عروقی، غدد درون ریز، مجرای گوارشی، ادرار، خواب و بیداری، احساسات و غیره.

دی انسفالون در جلو به نیمکره های مغزی می رود.

نیمکره های مغز با سمت راست و چپ نشان داده می شوند که توسط یک شکاف طولی از هم جدا می شوند. هر نیمکره از ماده خاکستری تشکیل شده است - قشر و گره ها (هسته ها) که در عمق بیشتری از آن قرار دارند و بین آنها ماده سفید وجود دارد. قشر بیرونی نیمکره ها را می پوشاند. از قشر، در اعماق مغز، فرآیندهای عصبی گسترش می‌یابند و رشته‌هایی را می‌سازند که با جرم خود ماده سفید را تشکیل می‌دهند - بافت سفیدی که به عنوان رسانای تکانه‌های عصبی عمل می‌کند. ماده سفید شامل خوشه هایی از سلول های عصبی - گره ها (هسته) ماده خاکستری است. این قسمت قدیمی نیمکره ها است که به آن تکیه گاه می گویند. مراکز زیر قشری فعالیت عصبی در اینجا قرار دارد.

به نظر می رسد سطح نیمکره های مغز در چین هایی با اندازه های مختلف جمع آوری شده است. بنابراین، ترک ها، شیارها و پیچیدگی های بین آنها قابل مشاهده است. سه شکاف عمیق نیمکره ها متمایز می شوند: جانبی، مرکزی، پاریتو-اکسیپیتال. آنها نقطه عطف اصلی برای تقسیم نیمکره های مغزی به چهار لوب اصلی هستند: پیشانی، جداری، تمپورال و پس سری.

شیار جانبی لوب تمپورال را از لوب های فرونتال و جداری جدا می کند. شیار مرکزی لوب های فرونتال و جداری را از هم جدا می کند. لوب اکسیپیتال از طریق شیار اکسیپیتال-آهیانه که در کنار سطح میانی نیمکره ها قرار دارد، با لوب جداری مرزی می شود.

در داخل نیمکره های مغز حفره هایی به نام بطن وجود دارد. دو بطن از این دست وجود دارد - یکی در سمت راست و دیگری در نیمکره چپ. آنها به بطن سوم و چهارم ساقه مغز و سپس به کانال داخل نخاع و همچنین به فضای زیر مننژ متصل می شوند. بطن ها و فضاها با مایع (مایع مغزی نخاعی) پر شده و یک سیستم هیدرودینامیک واحد را تشکیل می دهند که همراه با سیستم گردش خون، متابولیسم را در سیستم عصبی تضمین می کند و همچنین محافظت مکانیکی قابل اعتمادی را برای سلول های عصبی ایجاد می کند.

برای خلاصه‌ای از توصیف ساختار سیستم عصبی، یادآور می‌شویم که تقسیم آن به بخش‌های مختلف خودسرانه است و برای تسهیل مطالعه انجام می‌شود. در واقع آنها به هم پیوسته اند و به عنوان یکی عمل می کنند.